Medzinárodný maratón mieru to najstarszy maraton na Słowacji i w Europie. Jaka historia stoi za koszyckim maratonem? Co z roku na rok przyciąga do Koszyc coraz więcej biegaczy?
Pierwszym maratończykiem był posłaniec Filippides, który w 490 roku p.n.e. przebiegł trasę z Maratonu do Aten, by oznajmić zwycięstwo wojsk greckich nad Persami. Posłaniec po dobiegnięciu do celu i przekazaniu wiadomości zmarł. Czyn ten zainspirował francuskiego filozofa Michela Bréala, który następnie przekonał Pierra de Coubertina do włączenia biegu na dystansie maratońskim do programu pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich, które odbyły się w Atenach w 1896 roku.
Historia europejskich maratonów zaczęła się na dobre 28 października 1924 roku, wtedy właśnie odbył się pierwszy maratoński bieg uliczny w Europie - w Koszycach.
Maraton w Koszycach
Maraton w Koszycach jest najstarszym maratonem w Europie i trzecim najstarszym na świecie, starsze są tylko amerykańskie biegi maratońskie w Bostonie (1897) i w Yonkers (1907). Ostatni z nich jednak ma w swojej historii wieloletnie przerwy i dlatego często drugie miejsce przypisywane jest maratonowi organizowanemu na Słowacji.
Koszycki maraton swoją długą historię zawdzięcza Vojtechowi Braunowi Bukovskiemu, który był zapalonym sportowcem z wyjątkowym instynktem i zdolnościami organizacyjnymi. Bukovský po raz pierwszy zobaczył bieg maratoński na olimpiadzie w Paryżu w 1924 roku, ten go tak bardzo zafascynował, że trzy miesiące później zorganizował pierwszy koszycki maraton. Data 28 października 1924 roku nie była przypadkowa, bo właśnie w ten dzień przypadła 6 rocznica powstania Czechosłowacji.
Zgłosiło się wówczas 17 biegaczy, jednak na starcie pojawiło się zaledwie 8 zawodników. Zwycięzcą pierwszego maratonu był
Karol Halla z Koszyc, który trasę spod zamku Turniańskiego do Koszyc przebiegł w czasie 3 godzin, 1 minuty i 35 sekund.
Vojtech Bukovský, mimo wielu przeszkód, jakie pod nogi rzucało mu życie i kolejne reżimy, brał aktywny udział w organizacji biegu aż do lat 60.
Maraton organizowany w Koszycach wielokrotnie zmieniał swoją nazwę:
● 1925 - 1937 - Slovenský medzinárodný maratón (pol. Słowacki Międzynarodowy Maraton)
Vojtech Bukovský, mimo wielu przeszkód, jakie pod nogi rzucało mu życie i kolejne reżimy, brał aktywny udział w organizacji biegu aż do lat 60.
Historia kontra maraton
Maraton organizowany w Koszycach wielokrotnie zmieniał swoją nazwę:
● 1925 - 1937 - Slovenský medzinárodný maratón (pol. Słowacki Międzynarodowy Maraton)
● 1939 - 1944 - Kassai maratón (pol. Koszycki Maraton)
● 1945 - Maratón slobody (pol. Maraton Wolności)
● 1946 - 1950 - Medzinárodný maratón slobody (pol. Międzynarodowy Maraton Wolności)
● 1951 i 1953 - Maratón mieru (pol. Maraton Pokoju)
● 1952 i od 1954 do dziś - Medzinárodný maratón mieru (pol. Międzynarodowy Maraton Pokoju).
Mimo zawirowań wojennych, zmian politycznych i ustrojowych, koszycki maraton podczas niemal swojej stuletniej tradycji przeżył zaledwie dwa trudne momenty.
Pierwszy z nich to rok 1938, w którym po arbitrażu wiedeńskim Koszyce znalazły się ponownie w granicach Węgier. Nastroje w mieście były bardzo niepewne i organizatorzy, mimo iż wszystko było przygotowane (przyjechali także zawodnicy), postanowili odwołać zawody.
Drugim takim momentem był rok 1940, w którym Węgrzy próbowali przywłaszczyć sobie koszycki maraton i przenieśli go do Budapesztu. Organizatorzy sami mówią, że był to tak naprawdę koszycki maraton, bo organizatorzy i zawodnicy byli dobrze znani z wcześniejszych biegów rozgrywanych na ulicach Koszyc. Próba zawłaszczenia biegu nie udała się Węgrom, bo już rok później maraton został ponownie zorganizowany we wschodniej metropolii Słowacji.
● 1945 - Maratón slobody (pol. Maraton Wolności)
● 1946 - 1950 - Medzinárodný maratón slobody (pol. Międzynarodowy Maraton Wolności)
● 1951 i 1953 - Maratón mieru (pol. Maraton Pokoju)
● 1952 i od 1954 do dziś - Medzinárodný maratón mieru (pol. Międzynarodowy Maraton Pokoju).
Mimo zawirowań wojennych, zmian politycznych i ustrojowych, koszycki maraton podczas niemal swojej stuletniej tradycji przeżył zaledwie dwa trudne momenty.
Pierwszy z nich to rok 1938, w którym po arbitrażu wiedeńskim Koszyce znalazły się ponownie w granicach Węgier. Nastroje w mieście były bardzo niepewne i organizatorzy, mimo iż wszystko było przygotowane (przyjechali także zawodnicy), postanowili odwołać zawody.
Drugim takim momentem był rok 1940, w którym Węgrzy próbowali przywłaszczyć sobie koszycki maraton i przenieśli go do Budapesztu. Organizatorzy sami mówią, że był to tak naprawdę koszycki maraton, bo organizatorzy i zawodnicy byli dobrze znani z wcześniejszych biegów rozgrywanych na ulicach Koszyc. Próba zawłaszczenia biegu nie udała się Węgrom, bo już rok później maraton został ponownie zorganizowany we wschodniej metropolii Słowacji.
W 1968 roku maraton w Koszycach odbył się zaledwie kilka tygodni po sierpniowej inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Zawody zostały wówczas przełożone na 28 października. Był to dzień założenia Republiki Czechosłowackiej. Kraj był odizolowany, więc w maratonie wzięli udział tylko krajowi biegacze.
Paradoksem było to, że podczas wyścigu pokoju po trasie maratonu jeździł transporter opancerzony. Na jego szczycie siedział żołnierz, który patrzył na nas z góry i pilnował porządku na ulicach. Myślę, że tak właśnie wygląda pokój po rosyjsku - powiedział Juraj Fotul, członek diamentowego klubu koszyckiego maratonu, który w maratonie pobiegł 39 razy.
Ważnymi datami w dziejach tego słowackiego maratonu jest rok 1980, kiedy to po raz pierwszy oficjalnie pobiegły w nim kobiety, oraz rok 1989, w którym zaczęto organizować także zawody dla osób niepełnosprawnych.
W 2022 roku z uwagi na agresję Rosji na Ukrainę zabroniono udziału w maratonie sportowcom z Rosji i Białorusi, podczas tej edycji imprezy będą zbierane środki finansowe na pomoc walczącej z agresorem Ukrainy. Jedną z twarzy tej imprezy będzie Elena Burkovska, ostatnia pochodząca z Ukrainy zwyciężczyni maratonu, w wyniku działań wojennych Elena uciekła z Kijowa do Polski z 5-miesięcznym dzieckiem.
Maraton obecnie
Trasa maratonu jest płaska i prowadzi po koszyckim starym mieście i szerszym centrum, biegacze mają przed sobą dwa okrążenia głównie po asfalcie (na starym mieście także po kamiennym bruku).
Wieloletnia tradycja co roku przyciąga coraz to większe rzesze miłośników biegania z całego świata, którzy na Słowację przyjeżdżają także ze względu na specyfikę trasy, która sprzyja pobijaniu rekordów.
W 2019 roku do startu w Koszycach zgłosiło się blisko 15 tysięcy sportowców, którzy pobiegli (i pojechali) w 6 różnych kategoriach. Oprócz samego maratonu rozgrywany jest także półmaraton, minimaraton, sztafeta, przewidziana jest także trasa dla rolkarzy i dla osób niepełnosprawnych poruszających się na tzw. handbike'u.
Tradycyjnie ten słowacki maraton organizowany jest w pierwszą niedzielę października, jednak w związku ze sporą ilości różnych innych wydarzeń, kilka lat temu jednodniowa impreza przerodziła się w biegowy weekend z pełnym programem imprez towarzyszących.
Pomnik maratończyka
Ważnym miejscem świadczącym o długiej tradycji maratonu w Koszycach jest Námestie maratónu mieru (pol. Plac Maratonu Pokoju), które znajduje się na Starym Mieście. Wyraźnym punktem tego placu jest pomnik Posłańca Zwycięstwa.
Na wysokim granitowym cokole znajduje się wysoki na 3 metry brązowy posąg nagiego biegacza - pierwszego maratończyka Filippidesa. Pomnik został stworzony przez akademickiego rzeźbiarza Arpáda Račka. Na cokole znajduje się grecki napis NENIKHKAMEN, który w przekładzie oznacza: wygraliśmy, zgodnie z legendą właśnie to słowo wykrzykiwał Filippides po dotarciu do Aten.
Oprócz greckiego napisu na cokole znajduje się imię i nazwisko każdego zwycięzcy koszyckiego maratonu. Wśród zwycięzców tego najstarszego maratonu na Słowacji (i w
Europie) znajdziemy także polskie nazwiska. W roku 1992 jako pierwszy linię
mety przebiegł Wiesław Pałczyński (2:16:24), któremu z czasem 2:14:11 udało się powtórzyć ten wyczyn także rok później. W 1998 roku maraton wygrał Andrzej Krzyścin (2:14:29), a w 2004 roku Adam Dobrzyński (2:12:35). Wśród pań dwa lata z rzędu tryumfowała Wioletta Uryga (1997 - 2:38:56, 1998 - 2:46:23) a w 2005 roku pierwsza linię mety przebiegła Edyta Lewandowska (2:37:48).
Pomnik został odsłonięty w 1959 roku.
Jeśli spodobał Ci się mój wpis, to będzie mi miło, jeśli:
✦ zostawisz tu swój komentarz
✦ polajkujesz mój fanpage
✦ udostępnisz ten wpis swoim znajomym
Podczas pisania tego artykułu korzystałam z:
Košický bežecký maratón. W: slovensko.rtvs.sk. Artykuł w j.słowackim dostępny online, dostęp 06.10.2019
Košický Medzinárodný maratón mieru. W: slovensko.hnonline.sk. Artykuł w j.słowackim dostępny online, dostęp 06.10.2019
Discover the oldest marathon in Europe. W: european-athletics.org. Artykuł w j. angielskim dostępny online, dostęp 06.10.2019
Medzinárodný maratón mieru. W: slovakia.travel. Artykuł w j.słowackim dostępny online, dostęp 06.10.2019
Brak komentarzy: