Kuchnia słowacka: Szczodrak (Štedrák) - tradycyjne słowackie ciasto świąteczne

Jeśli u was w domu co roku toczą się spory o ciasto na święta, to mam rozwiązanie - słowackie ciasto wigilijne, które jest idealnym połączeniem świątecznych smaków.

Štedrák [czyt. sztiedrak], to ciasto przygotowywane na Słowacji tylko raz w roku specjalnie na Wigilię. Stąd też jego nazwa nawiązuje do Wigilii, bo po słowacku jest to štedrý večer (dosłowne tłumaczenie: szczodry wieczór), z drugiej strony nazwa nawiązuje także do samego słowa štedrý, czyli szczodry, bo jest to ciasto, które składało się ze wszelkich przysmaków jakie miano w domostwach.

Wierzono bowiem, że na wigilijnym stole musi być pod dostatkiem wszystkiego, czym obrodziło w danym roku, miało to zagwarantować urodę na roli także w przyszłym roku. I właśnie dzięki tej  szczodrości i bogactwie składników powstało ciasto, które jest połączeniem sernika, makowca, orzechowca i ciasta przełożonego powidłami.

Co ciekawe w czasach słowiańskich w okolicy chrześcijańskich świąt Bożego Narodzenia obchodzono tzw. Szczodre Gody, świętując w ten sposób przesilenie zimowe, samo święto było poprzedzone Szczodrym Wieczorem. "Dzieci otrzymywały w szczodry wieczór drobne upominki oraz orzechy, (...) i specjalne placki, przeważnie w kształcie zwierząt albo lalek, zwane szczodrakami."[1] Więc widać tutaj wyraźne powiązanie języka słowackiego ze słowiańską tradycją. I choć dzisiejsze ciasto zupełnie nie przypomina dawnych placków, to na pamiątkę nazwano go właśnie szczodrakiem - štedrákiem. A samo ciasto wygląda tak:

Wyświetl ten post na Instagramie.

Post udostępniony przez Bratislava Food Tours (@bratislava_food_tours) Gru 16, 2017 o 12:53 PST

Warto dodać, że ciasto jest nie tylko bogate, jeśli chodzi o ilość składników, ale jest też pracochłonne. Pewnie dlatego też Słowacy pieką je tylko raz w roku.  😉  Ciasto często można spotkać na targach świątecznych na Słowacji, a jeśli chcecie je sami upiec, to oto właśnie przychodzę do Was z przepisem [2] (przepis pochodzi z kuchni Lidla, tłumaczenie jest moje)

Składniki

Ciasto	Masa makowa	Masa serowa
100 ml ciepłego mleka 1 cukier wanilinowy 30 g drożdży 800 g mąki (typ 500-550) 160 g cukru 200 g miękkiego masła większa szczypta soli 3 żółtka	200 g mielonego maku 120 g cukru 200 ml gorącego mleka skórka z 1 cytryny piana z 1 białka	500 g delikatnego twarogu 100 g cukru pudru 3 białka 1 cukier wanilinowy
Masa z powideł	Masa orzechowa	Ponadto
400 g powideł śliwkowych 1-2 łyżeczki mielonego cynamonu opcjonalnie: 2 łyżki rumu	200 g orzechów włoskich 80 g cukru pudru 200 ml gorącego mleka skórka z 1 cytryny piana z 1 białka	mąka do podsypania ciasta rodzynki do ozdoby

Przygotowanie

Masy:

Makowa: Do gotującego się mleka dodać zmielony mak, wymieszać z cukrem i pogotować 2 minuty mieszając. Gdy masa będzie chłodna dodać skórkę z cytryny i pianę z białka. Wymieszać.

Powidłowa: Powidła wymieszać z cynamonem (i ew. rumem).

Orzechowa: Do dotującego się mleka dodać zmielone orzechy i dodać cukier. Gdy masa będzie chłodna dodać skórkę z cytryny i pianę z białka. Wymieszać.

Serowa: Zmielony twaróg wymieszać z cukrem pudrem, cukrem wanilinowym i pianą z 3 białek. 

Ciasto:

Do ciepłego mleka, wsypać cukier wanilinowy i rozdrobnione drożdże. Rozczyn odstawić w ciepłe miejsce, żeby drożdże zaczęły pracować. W tym czasie do miski wsypać mąkę, cukier, miękkie masło i szczyptę soli. Do miski wlać rozczyn i wyrobić ciasto (można ręcznie lub mikserem). Gdy ciasto zacznie odklejać się od ścianek miski, można je przykryć i odstawić w ciepłe miejsce na min. 30 minut do wyrośnięcia.

Gdy ciasto wyrośnie wyłożyć je na stolnicę, a następnie wyrobić jeszcze raz (można ciasto ponownie odstawić do wyrośnięcia), rozdzielić na 4 części. Porcje ciasta po kolei rozwałkowywać na stolnicy obsypanej mąką do wielkości blachy (według przepisu ciasto przygotowano w blaszce max. 30x40 cm). Na dno blachy wyłożyć papier na pieczenie, następnie pierwszą porcję ciasta, na którą należy dać masę makową. Masę wyrównać i przykryć drugą porcją ciasta. Teraz należy wyłożyć masę z powideł i wyrównać ją. Na powidła wyłożyć trzecią porcję ciasta i przykryć ją masą orzechową. Na orzechy wyłożyć czwartą porcję ciasta i wylać masę serową.

Tak przygotowane ciasto wkładamy do rozgrzanego piekarnika, pieczemy w temperaturze 200°C 45 minut. Wierzch ciasta można udekorować rodzynkami, ciasteczkami, piernikami itp.

Ciasto można kroić dopiero po całkowitym ostudzeniu.

Ja właśnie w tym roku postanowiłam ukrócić tradycyjne spory czy pieczemy makowca, czy sernika, a może jeszcze coś innego i zarządziłam, że w tym roku będzie szczodrak i koniec. Jak tylko rodzina dowiedziała się, jak wygląda to ciasto, to nikt nie protestował, a wręcz przeciwnie — już na początku grudnia chciano mi pożyczyć większą blachę na to ciasto.

Oto i zdjęcia mojego ciasta:

Jak wam się podoba takie ciasto „na bogatości”? Chcecie więcej przepisów z kuchni słowackiej?

 

Jeśli spodobał Ci się mój wpis, to będzie mi miło, jeśli:

✦ zostawisz tu swój komentarz 

✦ polajkujesz mój fanpage 

✦ udostępnisz ten wpis swoim znajomym

---

Podczas pisania tego artykułu korzystałam z:
[1] Ziółkowka, Maria: Szczodry Wieczór, Szczodry Dzień - obrzędy, zwyczaje, zabawy, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1989, s. 207
[2] Przepis po słowacku dostępny jest tutaj, dostęp 08.12.2018, tłumaczenie własne
Fotografie są mojego autorstwa.