Nazwy miesięcy w kalendarzu mają różne pochodzenie i znaczenie, w zależności od kultury i tradycji. Oto lista nazw miesięcy w języku słowackim, wraz z ich etymologią i znaczeniem.
Języki słowiańskie są podzielne na pół jeśli chodzi o nazwy miesięcy. Bowiem część języków słowiańskich bazuje na nazwach łacińskich, inne z kolei zachowały pierwotne słowiańskie nazwy, a jeszcze inne stosują mieszankę nazw łacińskich i słowiańskich.
Nazwy miesięcy w języku słowackim
- Január
- Február
- Marec
- Apríl
- Máj
- Jún
- Júl
- August
- September
- Október
- November
- December
Styczeń, czyli po słowacku Január wywodzi się od imienia rzymskiego boga Janusa. Janus miał dwie twarze, z których jedna widziała przeszłość, a druga przyszłość. Był bogiem wszelkich początków, a także opiekunem drzwi, bram, przejść i mostów, patronem umów i układów sojuszniczych. W późniejszych przedstawieniach alegorycznych (renesans, barok) uosabiał zimę.
Luty, czyli Február został nazwany od przedmiotów oczyszczających [februum], które były używane podczas Święta Oczyszczenia [Februa], które odbywało się co roku 15 lutego. W Rzymie obrzędy owe odbywały się w grocie Luperkal, gdzie składano odpowiednie ofiary. Po złożeniu ofiar kapłani bili napotkanych przechodniów rzemieniami ze skóry kozła zabitego w ofierze. Ludność chętnie poddawała się tego typu praktykom, wierząc, że obrzęd oczyszczenia zapewni im także pomyślność.
Marzec, czyli Marec wywodzi się od imienia Marsa, rzymskiego boga wojny i chłopstwa. Mars był rzekomym ojcem Romulusa i Remusa, o których mówi się, że byli założycielami Rzymu. Marzec był pierwszym miesiącem dziesięciomiesięcznego rzymskiego roku kalendarzowego.
Kwiecień, czyli słowacki Apríl ma niejednoznaczne pochodzenie. Kilku historyków wywodzi jego nazwę od łacińskiego słowa aperíre = otwierać. O tej porze roku przyroda zaczynała się budzić, a kwiaty otwierały swoje liście. Otwierano również beczki wina do degustacji. Według innych nazwa pochodzi od indoeuropejskiej podstawy *apro- ‘drugi, późniejszy’.
Maj, czyli Máj również nie ma do końca jasnego pochodzenia nazwy. Wielu łączy ją z Maią — grecką boginią, matką Hermesa. Etymologia ludowa zaś wywodzi ją od Maiores ‘starszy’, co miało stanowić uznanie dla ludzi w podeszłym wieku.
Czerwiec, czyli Jún nosi imię rzymskiej bogini Junony — królowej bogów, wesel i porodów. Możliwe jest jednak również pochodzenie od rzymskiego festiwalu młodzieży juniales. Etymologia ludowa jednak kojarzy go z iuniores ‘młodsi’, w przeciwieństwie do maja, poświęconego starszym.
Lipiec, czyli po słowacku Júl był pierwotnie piątym miesiącem kalendarza rzymskiego i został nazwany na cześć Juliusza Cezara, przywódcy Imperium Rzymskiego.
Sierpień, czuli słowacki August został nazwany na cześć innego wybitnego przywódcy Imperium Rzymskiego, cesarza Oktawiana Augusta. Słowo augustus tłumaczy się jako wywyższony, błogosławiony.
Pozostałe miesiące zostały nazwane zgodnie z ich kolejnością w oryginalnym dziesięciomiesięcznym kalendarzu:
Wrzesień, czyli September — siódmy, „septem” - siedem
Październik, czyli Október — ósmy, „octo” - osiem
Listopad, czyli słowacki November — dziewiąty, „novem” - dziewięć
Grudzień, czyli December — dziesiąty, „decem” - dziesięć
Historyczne nazwy miesięcy
W dokumentach i materiałach drukowanych z okresu do XVIII wieku najczęściej występują łacińskie nazwy miesięcy, ale w niektórych źródłach obok nich można znaleźć również nazwy ludowe.
Poniższa lista słowackich nazw miesięcy, autorstwa ewangelickiego proboszcza Mateja Hranicy, została udokumentowana w 1597 roku:
- Január – Welký Sečen
- Február – Malý Sečen
- Marec – Brezon
- Apríl – Dubon
- Máj – Mag
- Jún – Turýči
- Júl – Sw'etho Yána
- August – Sw'etho Yakuba
- September – Matky Božég
- Október – Sw'etho Michala
- November – Wssech Swetých
- December – Sw'etho Ondrege
(W dzisiejszym języku słowackim pisze się v zamiast w i j zamiast g)
Nazwy miesięcy a kodyfikacje
Anton Bernolák słowackie nazwy miesięcy stworzył według nazw z języka czeskiego.
Ľudovít Štúr w roku 1845 zaproponował następujące nazwy (nazwy w nawiasie to odpowiedniki zapisane według obecnej normy językowej):
- Január – Veľký Sečeň
- Február – Malí Sečeň (Malý Sečeň)
- Marec – Brezen (Brezeň)
- Apríl – Duben (Dubeň)
- Máj – Kveten (Kveteň)
- Jún – Lipen (Lipeň)
- Júl – Červenec
- August – Klasen (Klaseň)
- September – Malí Rujen (Malý Rujeň)
- Október – Velkí Rujen (Veľký Rujeň)
- November – Listopad
- December – Prosinec
Nazwy miesięcy veľký sečeň a malý sečeň zawierają rzeczownik sečeň, który wywodzi się z języka prasłowiańskiego. Nazewnictwo sečeň dla tych miesięcy jest związane z prasłowiańskim czasownikiem *sěkti „siekać, ścinać”. Motywacją dla nazewnictwa jest najprawdopodobniej pora roku odpowiednia do ścinania drzew, ponieważ są to miesiące po przesileniu zimowym, kiedy w drzewach jest najmniej soku. Okres ten jest zatem odpowiedni do ścinania drewna na materiały budowlane, a także do pielęgnacji i ścinania drzew owocowych.
Motywacja do nazwania trzeciego miesiąca brezeň nie jest do końca jasna. Pierwsza i najbardziej rozpowszechniona teoria mówi, że nazwa miesiąca brezeň pochodzi od słowa breza (brzoza). Brzoza zaczyna pączkować w tym czasie i dostarcza sok do picia. Według innego poglądu nazwa brezeň jest motywowana okresem, w którym bydło rodzi młode; termin ten byłby zatem powiązany ze słowami breziť sa „mieć czas krycia” lub brezivý „brzemienny, o samicach czworonogów, w których ciele rozwija się płód, zapłodniony”.
Nazwa czwartego miesiąca dubeň pochodzi od rzeczownika dąb, czyli słowackiego słowa dub (z prasłowiańskiego *dǫbъ). Nazewnictwo związane jest z faktem, że okres ten charakteryzuje się pączkowaniem danego drzewa.
Kveteň to okres kwitnienia, kiedy kwitną kwiaty i inne rośliny. Nazwa kveteň jest związana ze słowem kwiat, czyli kvet (od prasłowiańskiego *květъ), kwiat lub rozkwit.
Podstawę nazewnictwa szóstego miesiąca lipeň upatruje się w nazwie lipy (od prasłowiańskiego *lipa), która kwitła w tym czasie.
W starszym języku słowackim istniała nazwa červеň, która była używana dla szóstego i siódmego miesiąca; nazwa dla siódmego miesiąca została ostatecznie wyróżniona przyrostkiem ec - červenec. Na Słowacji w tym czasie nazwa lipeň została przyjęta dla szóstego miesiąca, a nazwa červenec była nadal używana dla siódmego miesiąca. Wielu wiąże nazwę z jego występowaniem robaków, czyli červov w owocach lub ze zbiorem robaków, który odbywał się w tym czasie.
Klaseň jako nazwa ósmego miesiąca pochodzi od słowa klas, czyli kłos (od prasłowiańskiego *kolsъ). W tym okresie dojrzewały kłosy zboża, które stały się swego rodzaju symbolem tego okresu.
Nazwy ósmego i dziewiątego miesiąca malý rujeň i veľký rujeň pochodzą od nazwy okresu, w którym jelenie były w rui, czyli w okresie godowym. Przymiotniki duży i mały wyróżniały nazwy miesięcy. Malý rujeň oznacza, że okres godowy dopiero się rozpoczyna; głównym okresem rykowiska jest dziesiąty miesiąc, oznaczany jako wielki (veľký rujeň).
W nazwie jedenastego miesiąca listopad motywacja jest jasna. Jest to sezon, który charakteryzujący się opadaniem liści z drzew.
Jeśli chodzi o prosinec są trzy teorie. Niektórzy lingwiści uważają, że nazwa ta nazwa pochodzi od czasownika prosiť (prosić, błagać), ponieważ jest to okres Adwentu i porannych modlitw. Inni próbowali powiązać powyższą nazwę miesiąca z wyrażeniem prasa (świnia), ponieważ jest to czas uboju; jest to prawdopodobnie tylko etymologia ludowa. Najbardziej akceptowanym poglądem jest jednak to, że termin prosinec jest związany z prasłowiańskimi czasownikami *sinǫti "świecić, błyszczeć", *prosinǫti "prześwitywać" - zgodnie z tym, że słońce prześwituje między chmurami.
Mam nadzieję, że dowiedziałeś się czegoś nowego!
By zobaczyć inne posty o języku słowackim, kliknij niżej:
Brak komentarzy: